Limit kar umownych w zamówieniach publicznych – jak go ustalić?
Ustawa Prawo zamówień publicznych (zwana dalej skrótowo: „PZP”) w art. 436 PZP nakłada na zamawiających obowiązek określenia w umowie maksymalnej wysokości kar umownych. To jeden z kluczowych elementów każdej umowy zawieranej w trybie PZP – pozwala wykonawcy już na etapie przetargu oszacować potencjalne ryzyko finansowe związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zamówienia.
Dlaczego określenie limitu kar umownych jest obowiązkowe?
Przepis ten został wprowadzony w odpowiedzi na orzecznictwo Sądu Najwyższego, które wskazywało, że brak limitu może prowadzić do nieograniczonego obciążenia wykonawcy karami.
Wcześniej panowało podejście typu „sky is the limit” – a więc brak górnej granicy kar. Teraz, gdy takie postanowienie w umowie jest obowiązkowe, zachowana jest transparentność i bezpieczeństwo stron umowy.
Jak ustalić limit kar umownych zgodnie z PZP?
Prawo zamówień publicznych nie wskazuje konkretnej wartości, jaka powinna stanowić limit kar umownych. Podobnie – brak takiego zapisu w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że zamawiający ma pewną swobodę w ustaleniu tej wysokości, ale przy jej określaniu musi przestrzegać zasady proporcjonalności i ochrony uczciwej konkurencji.
Zgodnie z orzecznictwem Krajowej Izby Odwoławczej1, wysokość kar umownych powinna być:
proporcjonalna do wartości zamówienia,
uzasadniona ryzykiem niewykonania lub opóźnienia,
odpowiednio uzasadniona w dokumentacji przetargowej.
Praktyka: jaka wysokość kary umownej jest akceptowalna?
Z analizy orzecznictwa2 wynika, że typowy limit kar umownych PZP wynosi:
od 10% do 30% wynagrodzenia wykonawcy,
w szczególnych przypadkach – nawet do 100% wynagrodzenia, np. przy usługach ciągłych lub utrzymaniowych .
Jednak limit kar na poziomie 100% wynagrodzenia wykonawcy musi być odpowiednio uzasadniony – inaczej może zostać zakwestionowany przez Krajową Izbę Odwoławczą jako sprzeczny z zasadą proporcjonalności .
Naliczanie kar umownych – na co uważać?
Zbyt wysoki limit kar umownych może zostać uznany za nadużycie prawa, a nawet prowadzić do odwołania przed Krajową Izbą Odwoławczą. Dlatego warto zadbać o:
właściwe oszacowanie ryzyka,
wskazanie podstaw naliczania kar umownych w takiej wysokości,
uzasadnienie wysokości w dokumentacji przetargowej,
zachowanie relacji między wysokością kary umownej za opóźnienie a wagą naruszenia.
Jak obliczyć wysokość kary umownej?
Wysokość kary umownej w zamówieniach publicznych powinna:
odpowiadać skali potencjalnego uszczerbku,
uwzględniać długość realizacji zamówienia,
być spójna z rodzajem świadczenia.
Podsumowanie – limity kar umownych zgodnie z PZP
Określenie limitu kar umownych to obowiązek wynikający z ustawy PZP. Choć przepisy nie narzucają konkretnej wartości, przyjętą praktyką jest zakres od 10% do 30% wynagrodzenia wykonawcy. Wyższe limity – nawet do 100% – są dopuszczalne, ale muszą być uzasadnione i proporcjonalne. Zbyt wysokie wartości mogą prowadzić do odwołań i zarzutu naruszenia zasad proporcjonalności oraz uczciwej konkurencji.
[Przypisy]
1„Art. 436 ustawy – Komentarz do Prawa zamówień publicznych”, eKomentarzPZP, Urząd Zamówień Publicznych, dostęp online: https://ekomentarzpzp.uzp.gov.pl/prawo-zamowien-publicznych/art-436 [dostęp: 14.06.2025].
2Komentarz do art. 436 ustawy PZP”, KomentarzPZP.pl, dostęp online: https://komentarzpzp.pl/strona-glowna/dzial-vii/rozdzial-1/art-436/komentarz-do-art-436-ustawy [dostęp: 14.06.2025]
